понедельник, 22 июля 2019 г.

Коми книга нимӧдӧм

     Таво меным бара на мойвиис пырӧдчыны Удораӧн котыртӧм "Коми книга" гажӧ. Коми гижӧда кыв Вашка да Мозын ю бокын олысьяс кыпыда нимӧдӧдӧны комын коймӧд во нин. Медшӧрыс та дырйи - Небӧг да Кыв. Коми кыв. 
     Удора менӧ быд волiгӧ нимкодьмӧдӧ. Мӧвпыштi да, олӧмӧс подулалӧлы куим медшӧр район: Кӧрткерӧс (мам чужанiн), Луздор (бать чужанiн) да Удора (аслас сибыдлуннас, шаньлуннас да бура вочаалӧмнас). Гажсӧ кывкӧрталiгас лои шуӧма, мый ставӧн, код мунiс ас кадӧ Коми книга пыр, век кежлӧ колис "удорачи". Сiдз и эм, чайта.
     Мыйӧн тавося гажыс менӧ шензьӧдiс? Асывсянь Веньдінын коми кывйӧ бузгысьӧмсянь рытын челядьӧн коми кывъя петкӧдчӧмӧдз. Збыль, Веньдінын струба дорын сёрни артмис сьӧлӧм вӧрзьӧдана. Библиотекаын уджалысьяс бура дасьтысьӧмаӧсь. Збыль быттьӧ струба васӧ юыштiгӧн пыр-пыр сӧстӧммин. Унджыкӧн гижысь да гӧсьтъяс пиысь висьтасисны комиӧн. И тӧданныд, мый казявсис? Вӧлiны, дерт, йӧз, код комисӧ эз гӧгӧрво, но комилуныс сэтшӧма нин пырӧма вираныс удорачилӧн, мый быдӧн  ставсӧ сюся кывзiс, нюмъялiс да пырӧдчис гажас. Сiдзкӧ, комиӧн нин асьнысӧ кылӧны. Та дырйи зэв забеднӧ лыддьыны юӧр, мый коми районъясын олысьяс, тшӧтш и Удорасаяс, ӧвсьӧны коми кывсӧ велӧдӧмысь. Тайӧ юрам некыдз оз йитчы, кор мӧвпала гаж дырйи шоныд аддзысьӧмъяс йылысь да ӧткодяла сыкӧд, мый кывсьӧ школаясын олӧм йылысь. Кыкнан боксянь мунӧ коми кывсӧ пӧдтӧмыс: власьт боксянь да йӧз боксянь (кор коми кывсӧ увтыртӧны школа администрация да бать-мам). Такӧд колӧ водзсасьны. Оз позь ньылыштны да водзӧ мунны, кыдз векджык ми и вӧчам. Колӧ гӧгӧрвоӧдны войтыр кыв коланлунсӧ, ӧд кыв бырӧдӧм бырӧдас и войтырсӧ.
      Вендинга бӧрын ми мӧдiм уджавны асшӧр площадкаяс вылӧ. Коми гижысь Елена Афанасьева, журналист Елена Туркина да ме воим Благоевоӧ гижысь челядь дорӧ. Уна во нин Коми книга гажкӧд ӧттшӧтш котыртсьӧ "Лыддьысян гаж" челядьлы литература фестиваль. Та пӧрйӧ медводз нуӧдсьӧ конкурс, кор ныв-зон асьныс гижӧны кывбур-висьт либӧ кутшӧмкӧ ногӧн донъялӧны коми авторъяслысь гижӧдъяссӧ. Ме таво тшӧтш уджалi жюриын. Гижысь ёртъяскӧд ӧтвылысь медводз чолӧмалiм вермысьясӧс, а сэсся нуӧдiм гаж вылӧ локтысьяслы Елена Афанасьевалӧн "Дуда платтьӧа" небӧг серти ворсӧм. Челядькӧд ӧтвылысь "ветлiм нюрӧ" да пӧпуттьӧ веськавлiм дiторъяс вылӧ, мед вочавидзны небӧг серти, гижны висьт юкӧнъяс серти ассьыным пом, вӧчны ас киӧн Дудаӧс да юавны авторлысь мыйкӧ гусятор. Нимкодь, мый Удора, Кӧрткерӧс, Кулӧмдiн да Луздор ӧтув восьлалӧны ӧти туйӧд: челядьлысь мӧвп-сям джудждӧдан туйӧд, гижан сям сӧвмӧдан туйӧд.
      А кор нин веськалi подворье уджӧ, ачымӧс кылi медся ыджыд мортнас. Медводдзаысь буретш меным, Алёна Старцевалы, кыдз гижысьлы, вӧлi дасьтӧма дзонь петкӧдчӧм. Вӧлӧм, быд сикт уличвывса гаж дыръя мыччис кутшӧмкӧ торъя гижысьлысь творчествосӧ. Менам кывбуръяс серти дасьтысьӧмаӧсь Солнечнӧй посёлокса олысьяс. Кыдз сӧмын эз гажӧдны: сьылiсны и йӧктӧдiсны, кывбуръястӧ лыддьӧдiсны, а нӧшта быд лыддьысьлы вичмӧдiсны козин. А мен кутшӧм долыд. Менсьым кывбуръясӧс лыддьӧдӧны да и козьналӧны ас вӧчӧм сикӧтшъяс. Радейтана сьылан на сьылiм, "Ме ю шӧрӧ пета..."-тӧ. Бордъя быттьӧ лолi, быд ногыс аттьӧалi дасьтысьысьястӧ. 
     Ёна воис сьӧлӧм вылӧ Важгортсаяслӧн площадкаыс. Дуда серти сы мындатор лӧсьӧдӧмаӧсь, да сэтшӧма старайтчӧмаӧсь, мый быдсӧ позьӧ босьтны уджӧ. Озыр материалӧн юрам сэтысь вешйи.
      Вит час рытӧ миянӧс виччысис гала-концерт. Шуа веськыда, Удора моз кыпыда некод оз дасьты-нуӧд концерттӧ. Куимысь веськавлi, и куимысь шензи. Кыдзкӧ тан ставыс "грандиознӧ" вӧчӧма-лӧсьӧдӧма. И бара жӧ ставыс йитчӧма гижӧда кывкӧд. Сьыланъяс вежсисны кывбур-висьтӧн, а медъёна сьӧлӧм вылӧ воис челядьлӧн петкӧдчӧм. Коми кывйӧн ворсiг найӧ сэтшӧма воссисны, мый ӧнi жӧ тайӧ петкӧдчӧмнас кӧ ветлыны быд сиктӧ, сэк, чайта, бытьӧн содас кывсӧ велӧдны окотитысьыс.
     Гажсӧ кывкӧрталiс чӧскыд пызан, кӧн быдӧн шуис ассьыс кыв Коми книга котыртӧм серти. Кызвыныс, дерт, ошкисны. Збыль ӧд ставлӧн сьӧлӧм мыськовтiс. Бытьӧн лои гаралӧма и гижан удж вылын тшупӧдын нуӧдӧм йылысь. Удора талун лоӧ подувнас гижан удж мыччӧдӧмлы, та вӧсна оз позь ляпкавны да петкӧдны йӧз водзӧ улын тшупӧда гижӧд. Колӧ асьтӧ быдтыны, гижан сямтӧ быд пӧрйӧ сӧвмӧдны. И сэк оз кус йӧзлӧн лыддьысьны окоталуныс да коми небӧгсӧ быд пӧрйӧ нимӧдӧмыс.