Тӧдмасьӧй!

     Павел Иванович "Коми муӧ" корис гижыштны том авторъяслӧн семинар йылысь. Бура ыджыд юӧр артмис. Кывкутӧмӧн гижи. Ставныс йылысь пасйышті. Окота кӧ тӧдмасьны ӧнія том гижысьяскӧд, кора лыддьыны.

     Ноябр 9-11 лунъясӧ Сыктывкарӧ чукӧртлісны кывбур-висьт гижысь том войтырӧс. Коми республикаса гижысь котыр нуӧдіс литературнӧй семинар. Сылӧн могыс – видлавны-донъявны том авторъяслысь гижӧдъяс да отсавны сӧвмӧдны гижан сям. Миян мог — видлавны-донъявны тайö котырö пырысьяслысь гижöдъяс да отсавны сöвмöдны гижан сям.Миян мог — видлавны-донъявны тайö котырö пырысьяслысь гижöдъяс да отсавны сöвмöдны гижан сям.Миян мог — видлавны-донъявны тайö котырö пырысьяслысь гижöдъяс да отсавны сöвмöдны гижан сям.Семинар вылӧ быд во чередӧн корлӧны комиӧн да рочӧн гижысьясӧс. Таво шуд усис коми авторъяслы.  Выль гижӧдъясӧн юксьыны воисны: Алёна Шомысова, Любовь Ануфриева, Алёна Старцева, Татьяна Шахова, Вадим Семяшкин, Мария Шахова, Наталья Дёмина, Ольга Баженова, Артур Уляшев, Юлиана Дёмина да Людмила Муравьёва. Поэзия юкӧнын том гижысьяскӧд уджалісны Елена Афанасьева да Алёна Ельцова. Проза юкӧнын – Елена Козлова да Алексей Попов.

     Кодкӧ кывбур-висьттӧ заводитӧ гижны школаын на велӧдчигӧн, кодкӧ воӧ литератураӧ ёна сёрӧн. Медводдза гижӧдъясӧн юксян, дерт, полӧмпырысь, медматысса йӧзкӧд либӧ велӧдыськӧд. Мойвиӧ налы, кодъяслы гижан уджӧ кутчысигӧн на паныдасьӧ литературасӧ бура кылысь морт. Морт, коді вермас чуйдны, кыдзи гижны, коді индас тырмытӧмторъяс вылӧ да ошкас выль аддзӧмторъясысь, коді матыстас тэ дінӧ Кывсӧ. Тавося семинар вылӧ воысьяс литератураас туйдысьясӧн шуисны Александр Шебыревӧс, Владимир Тиминӧс, Елена Афанасьеваӧс, бур кывйӧн казьтыштісны школаын велӧдысьясӧс.

    Кор нин кутан кывны ас пытшкад Кывйыслысь вынсӧ, лыддьысьыськӧд сёрнитны окоталунсӧ, сэк петасны ыджыд подборкаяс газет-журнал да альманах лист бокъяс вылын, вичмасны Литературнӧй премияяс, весиг чужасны медводдза небӧгъяс. И буретш сэк енбитӧ казяласны да корласны семинар вылӧ. Ӧнія чукӧртчысьяс пӧвстын уналӧн нин эм кывбура небӧг, ӧткымынӧн шедӧдлісны А. Лужиков нима литературнӧй премия, лоины вермысьясӧн «Эзысь борд» да «Выль нимъяс» литература конкурсъясын, а Любовь Ануфриеваӧс да Алёна Шомысоваӧс тшук семинар водзвылын пыртісны Россияса гижысь котырӧ. Татшӧм аддзысьлӧмъясыс ёна колӧны, ӧд тані пыр выльысь и выльысь дзумгысьлан гижӧдӧ, йиджтысян ловбиӧн, аддзан выль ёртъясӧс.

     Семинарыс заводитчис И.А. Куратовлӧн литературнӧй музейын. Гӧгрӧс пызан сайӧ чукӧртчисны том авторъяс да нималана коми гижысьяс. Быдӧн висьтасис, кыдзи воис литератураас, мый либӧ коді ас кадӧ кыскис гижӧд дорас. Семинар нуӧдысьяс, нималана гижысьяс, пасйисны, мый уна во сайся аддзысьлӧмъяс ёна торъялісны миян кадсяысь. Сэки найӧ видзӧдісны гижысьяс вылӧ Енъяс вылӧ моз, кывзісны велӧдӧмсӧ вом паськӧдӧмӧн. А ӧні том да верстьӧ гижысьяс ёртасьӧны, гижны босьтчысьяс век вермӧны локны нимала гижысьяс дінӧ отсӧгла да кывны насянь бурсиӧм. И нӧшта торъялӧмыс сыын, мый водзті литератураас локтісны кызвынсӧ мужичӧйяс, а талунъя пызан сайын пукалісны сӧмын кык том зон. Сідзкӧ, на вылӧ кутам медыджыд надея! И татшӧмторйыс, нывбаба литератураыс, Е.В. Козлова серти, лӧсялӧ ставнас ӧнія финн-угор литературалы.

     Мӧд луныс коли уджалӧмӧн. Сёрниыс пансис Алёна Ельцовалӧн кывбур тэчӧм йылысь лекциясянь. Кывбур ритм да рифма, поэзиялӧн вуджана формаяс йылысь сёрниыс вӧлі зэв колана гижны босьтчысь ныв-зонлы, ӧд буретш ритм да рифма торкалӧмыс ёна слабмӧдӧ кывбуртӧ. Сы бӧрын дзонь лун поэзия юкӧнын видлалім том авторъясӧн семинар вылӧ вайӧм кывбуръяс. Нимкодь вӧлі уджавны Елена Афанасьева да Алёна Ельцова веськӧдлӧм улын. Тӧдчис, мый найӧ нуӧдісны ставсӧ пыр-пырыс да юксисны сьӧлӧмкылӧмъясӧн, кодӧс козьналіс гижӧдыс. Сёрниыс артмис зэв кывкутана да муніс аслыснога, сы вӧсна мый висьтасисны не сӧмын велӧдысьяс, но и ми, том авторъяс. Ми кызвыннас тӧдім нин ӧта-мӧдлысь гижӧдъяссӧ, сы вӧсна мый тшӧкыда паныдасьлім Лито-Арт котырын, лыддьылім ёрта-ёртлысь кывбуръяс газет-журналысь, тӧдмасим небӧгъясысь. Но вӧліны и выль нимъяс. Шуам, эгӧ на вӧлі тӧдсаӧсь Юлиана Дёмина, Артур Уляшев да Людмила Муравьёва творчествон.

      Менӧ шензьӧдіс Юлиана Дёминалӧн литератураӧ воӧмыс. Юлианакӧд, кор сійӧ вӧлі на Ефремова, ми ӧттшӧтш велӧдчим Сыктывкарса канму университетын, но ныв некор эз ошйысьлы, мый лоӧ Тима Веньлӧн правнучкаӧн. Дерт, некыдз эг чайтӧй, мый Юлианалы вуджас прадедыслӧн гижан енбиыс. А со тай! Неважӧн том ань заводитӧма гижны кывбуръяс. Ставӧн ошкисны гижӧдъясыслысь сьӧлӧмалунсӧ. Том автор быттьӧ кага синмӧн видзӧдӧ ывлаас да казялӧ быд чут. Сійӧ кужӧ дзик ас ногыс петкӧдлыны вӧр-валысь мичсӧ, кыдзкӧ меліа, интимнӧя, юксьӧ лыддьысьыськӧд ставнас, мыйӧн шензьӧ ачыс:

"Ньӧжйӧник кыскӧны бордъяссӧ

Рудӧдӧм, сьӧкталӧм кымӧръяс…"

     Дерт, тӧдчӧ, мый тайӧ сӧмын на медводдза воськовъяс литератураын. Кывбуръяс вылас колӧ ёна на уджавны. Но сы серти, кыдзи тайӧ воськолыс вӧчӧма, позьӧ ӧні нин шуны, мый Юлианаӧс виччысьӧ кузь да кыпыд туй гижан уджын.

     Выль ру семинар мунӧмӧ пыртісны Артур Уляшевлӧн кывбуръясыс. Тайӧ зумыд видзӧдласа, сиктса мужичӧй мыгӧра, мыр кодь топыд ортсыа зонмыс шензьӧдіс сьӧлӧм вӧрзьӧдана да сэк жӧ лабутнӧй гижӧдъяснас. Со кыдз кужӧма шуны Иван лунся пывсьӧм йылысь:

"Иван лун бӧрся дзик выль корӧсьӧй,

Пывсьӧд менӧ вай – жарсӧ корысьӧс.

Гожъя мыш кузя мун вай гӧрысьӧн,

Медым ачымӧс эг кыв пӧрысьӧн..."

     Артур творчествокӧд миян пиысь этшаӧн на вӧлі тӧдсаӧсь. Сылӧн гижан уджыс пуӧ Кулӧмдінса Выльгорт грездын. Семинар вылӧ том зон вайис бура уна кывбур. Найӧс видлалӧм бӧрын лои гӧгӧрвоана, мый литератураӧ воис енбиа автор, воддза авторъяслысь гижан традициясӧ нуысь. Артур зільӧ сёрнитны лыддьысьыськӧд унатор йылысь: коми кывъя сикт йылысь, зарава кодь вежа Помӧс-Эжва ва йылысь, кын кымӧса тӧв йылысь, номлӧн ворсӧм-йӧктӧм йылысь. Чайтам, Артур бур ногӧн петкӧдлас на асьсӧ!

      Тшӧтш жӧ Выльгортысь, сӧмын мӧд кустысь, семинар вылӧ воис Людмила Муравьёва. Кӧть эськӧ ань важӧн нин олӧ Сыктывдінын, чужаніныс, Ёвкӧдждіныс, ёна на кыскӧ ас дінас. Сылӧн кывбуръясыс ставнас сиӧмаӧсь дона сиктлы, бать-мамлы, челядьдырлы:

"Гортын менам югыд челядьдырöй,

Гортын менам муслун, шуд и шог…"

     Людмила уджалӧ лыддьысянінын, кӧні тшӧтш нуӧдӧ Сыктывдінса гижысьяскӧд аддзысьлӧмъяс. Татшӧм уджыс, ӧта-мӧдӧс кывзӧмыс да донъялӧмыс, чайта, зэв колана. Тадзи авторъясыс быдмӧны, джудждаммас и Людмила Муравьёвалӧн поэзияыс.

     Выль авторъяскӧд ӧтгудыр видлалім и коми лыддьысьысьяслы бура нин тӧдса том гижысьяслысь кывбуръяссӧ. Кӧть и пуам-сӧвмам ӧтилаын, век жӧ вӧлі окота видзӧдлыны, мыйӧн талун юксьӧны ёртъяс.

     Любовь Ануфриевалӧн петіс нин куим асшӧра небӧг, неважӧн сійӧс пыртісны Россияса гижысь котырӧ, но век жӧ быд пӧрйӧ ныв кужӧ чуймӧдны миянӧс, лыддьысьысьясӧс, выль гижӧдъяснас. Семинар вылӧ Люба локтіс миниатюраясӧн. Ӧні ныв уджалӧ «Сьӧлӧма сизим пу» цикл вылын. Тані, гижӧдъясас, сійӧ висьтасьӧ ас йывсьыс, перйӧ лыддьысьысьлы ставнас ловсӧ. Но оз быдӧн вермы гӧгӧрвоны пыдіӧ дзебӧм вежӧртассӧ. Кодлыкӧ воссяс Анна Ахматовалӧн да Марина Цветаевалӧн поэзияыс, кодкӧ кылас кольӧм луныслысь шог йӧлӧгасӧ да аскиа шуд вылас надеясӧ, кодкӧ аддзас гижӧдъясысь ичӧтик нывкалысь майшасьӧмсӧ, кодкӧ кыяс том аньлысь мӧвпалӧмсӧ, а кодлыкӧ авторлӧн гижӧдъясыс оз и воссьыны. Казялі, мый ӧтчыдысь лыддьӧмӧн кыян сӧмын ловшысӧ Любалӧн гижӧдыслысь. Сӧмын кыкысь-куимысь лыддьӧм бӧрын сійӧ пуксяс тэнад вежӧрӧ, пӧртмасяс пытшкӧсса мичӧн: «…Турӧбалӧм дырйи лолӧс пернапасаліс Анна Ахматова. Бурняысь кӧдзыд ваӧн моз киськаліс менӧ. Нэмӧвӧйся радейтӧмсӧ кӧдзис сьӧлӧмам аслас Кывйӧн.»

     Алёна Шомысова – талунъя лун кежлӧ кок вылас медся зумыда сулалысь том автор. Алёналӧн ӧткодя бура артмӧны кыдз кывбуръяс, сідз и проза гижӧдъяс да вуджӧдӧмъяс. Ныв босьтӧ аслас уджачлуннас. Менӧ шензьӧдӧ, мый сійӧ вермӧ пуксьыны да бурпӧт уджавны гижӧд вылас, бурмӧдны-лӧсьӧдны, корсьысьны-вӧчны. Алёна тшӧт вылын куим асшӧра небӧг да Россияса гижысь котырӧ пырӧм. Семинар вылӧ сійӧ вайис челядьлы гижӧм кывбуръяс. Ставӧн тӧдчӧдісны гижӧдъяслысь профессионализмсӧ. Алёнаӧс неважӧн на кыскӧма челядь литература дорас. Миянкӧд сійӧ юксис кывбуръясӧн, ӧні уджалӧ мойдъяс вылын. Мый матыстӧ лыддьысьысьӧс гижӧдъяс дорас? Челядьдырсӧ серпасалігӧн Алёна корсьӧ быдӧнлы тӧдса образъяс: юрсигусь, бальӧяс, кӧч гӧснеч, пими, катшашыдӧс да мукӧд. Кодлы ичӧтдырйи батьныд вӧрысь эз вайлы кӧчсянь козинсӧ? Ставнымлӧн сиктса челядьдырыс йитчӧма тайӧ казьтылӧмыскӧд. Но Алёна век жӧ ассяньыс содтӧ мыйкӧ выльтор, ловзьӧдӧ тайӧ казьтылӧмсӧ:

"…А кор гӧрдӧдас-воас пув розйыс,

Ветлам ягӧ ми вотчыны мамкӧд.

Сэки катӧда кӧчильлы козин –

Ассьым радейтан медчӧскыд кампет.»

      Ольга Баженова семинар вылӧ локтіс эз куш киӧн. Вӧлӧм, нывлӧн муртса на неважӧн петӧма выль небӧг – «Ме велӧдча радейтны выльысь». Семинар вылын Оля юксис миянкӧд буретш муслунлы сиӧм кывбуръясӧн. Радейтчӧм йылысь зэв нин уна гижӧма, тшӧтш и коми литератураын. Том автор видлӧма восьтны тайӧ темасӧ ас ногыс. Дерт, мыйкӧ артмӧма, мыйкӧ абу. Оля творчествоысь меным медъёна воӧ сьӧлӧм вылӧ енкӧла йылысь цикл, кӧн сёрниыс мунӧ Мулӧн, Валӧн, Сынӧдлӧн да Билӧн артмӧм йылысь. Тані зэв бура тыдовтчӧ том авторлӧн гижан сямыс, олӧмсӧ радейтӧмыс, философия видзӧдласыс. Татшӧм сяма кывбуръяс ми ӧні и виччысям Олясянь. Семинар вылын донъялан гижӧдъясысь ме кыйи тайӧ шоныд русӧ радлунлы сиӧм кывбурысь:

"Вашнит, ставыс лоӧ бур!
Сы вӧсна мый бурсӧ кӧдзам!
Лолыд – абу кадъя нюр:
Лолыд – лунысь лунӧ ӧддзӧ!.."

     Надейтчам, мый автор дінӧ унаысь на локтасны кокньыд ловруа кывбуръяс.

     Мария Шаховалысь кывбуръяссӧ позьӧ не сӧмын лыддьыны газет-журнал да альманах лист бокъяс вылысь, но и кывны сцена вывсянь. Машалӧн батьыс, Михаил Шахов, гижис ӧткымын кывбур вылӧ шылад. Та кындзи, том автор кольӧм во видліс ассьыс вынъяссӧ «Артпиян» конкурсын да лоис сэні вермысьӧн. Машалӧн челядьдырыс кӧнкӧ матын на тыдалӧ, ныв неважӧн на воис овны карӧ, мӧдӧд во велӧдчӧ Сыктывкарса канму университетын. Та вӧсна уна гижӧд сиӧма челядьдырся кадлы да чужанінлы, Кулӧмдінса Кекур грездлы. Том авторлӧн ставыс на водзын, но ӧні нин ӧткымын кывбурысь позьӧ казявны кывйӧн кужӧмӧн вӧдитчӧмсӧ:

"…Майбырӧй дай, челядьдырӧй!

Тэысь бурджык кад оз овлы.

Эськӧ, позис кӧ, ме пыр на

Кӧса помын бантик новлі."

     Ме ачым семинар вылӧ вайи челядьлы сиӧм кывбуръяс. Ичӧтъяслы гижнысӧ меным туйдіс Галина Васильевна Бутырева. Быттьӧ бласлӧвитіс ас кадӧ. Челядьлы гижӧдъяс сетчӧны меным кокньыдджыка верстьӧлы гижӧдъяс дорысь, гашкӧ, сы вӧсна, мый орччӧн котралӧны найӧ, кодъяс йылысь да кодъяслы гижа:

"Дозмук мыськыны мен дыш –

Мыдзӧ киӧй, мыдзӧ мыш.

Лоӧ тёлькӧдчыны дыр,

Сӧмын тасьті-пань оз быр!.."

     Семинар вылӧ эз вермы волыны Татьяна Кирпиченко. Ныв куйлӧ больничаын, вермасьӧ чорыд висьӧмкӧд. Ми ставӧн сиам сылы ыджыд дзоньвидзалун да эскам, мый Таня бытьӧн бурдас. Ӧд сылӧн сэтшӧм ыджыд пытшкӧсса вын. Ті сӧмын мӧвпыштчӧй! Таня быттьӧ сулалӧ пыдӧстӧм йир водзын, оз тӧд, мый сетас аскиа луныс, но оз эновтчы аслас медыджыд уджысь – гижӧмысь. Том автор талун водзӧ гижӧ кывбур-висьтъяс, йӧзӧдӧ найӧс ӧтуввезйын аслас котырын да шуӧ аттьӧ быд выльӧн пуксьӧм лунлы:

"…Менам войвывса мойд, коми кыв,
Кутшӧм дыр тэлань восьлалi чӧла…
Ме и нэм помӧдз тэ дінӧ кела,
Карысь петавлӧм ичӧтик ныв."

     Проза гижысьяскӧд уджалісны Елена Козлова да Алексей Попов. Ӧдзӧс сайсянь тшӧкыда вак-вак серӧктӧм серти позис гӧгӧрвоны, мый налӧн юкӧнын сёрниыс мунӧ зэв гажаа. Алексей Вячеславович шмонитыштіс весиг, ті пӧ чайтанныд, мый ми уджалам, а ми эськӧ костас картіасям. Том авторъяс семинар бӧрас юксисны, мый эз век, дерт, велӧдысьяс юрӧд малавны, корсюрӧ и пинялісны, но сёрниыс ставнас коли зэв кыпыда.

     Вадим Семяшкин, енбиа том гижысь, со кыдз висьтасис проза юкӧнын удж йылысь: «Том гижысьяслӧн семинар дырйи проза юкӧнын уджыс век жӧ пуис, кӧть и татчӧ пырӧдчис сӧмын куим том прозаик: Татьяна Шахова, Наталья Дёмина да Вадим Семяшкин. Гижӧдъяссӧ донъялісны Елена Васильевна Козлова да Алексей Вячеславович Попов. Кыкнанныс найӧ литератураас опыта йӧз, та вӧсна став тӧдӧмлунсӧ, кодӧс сетісны найӧ – вӧлі бура донъялӧма. Дерт, медшӧр видлаланторъясӧн лоисны гижан кыв, сюрӧс, тема да медшӧр мӧвп.

     Куимнан том гижысьыслӧн аслас туй. Таня мӧвпалӧ вӧр-ва да морт олӧм костын йитӧдъяс йылысь, Вадим восьтӧ кӧр видзӧм да кусӧм сиктъяс йылысь тема, а Наташа гижӧ том войтыр костын ёртасян йитӧдъяс йылысь. Быд гижӧд видлалігӧн, дерт, вӧліны кутшӧмкӧ тырмытӧмторъяс, сӧмын велӧдысьяс ёна эз вежлавны висьтъяснымӧс. Водзӧ вылӧ сӧмын туйдісны: «Пель саяныд сюркнялӧй олӧмысь кутшӧмкӧ шензьӧдана вӧвлӧмторъяс, пасъялыштӧй, пыртӧй найӧс гижӧдъясаныд и сэк гижӧдыс лоӧ озырджык». Вот тадзи литератураас тыдовчӧ том да олӧма гижысьяс костын йитӧдыс, а сідзкӧ, коми литературалӧн эм аскиа лун».

     Коймӧд луныс колис Льӧмъюын, гижысьяслӧн шойччан керкаын. Тані водзӧ сёрнитім гижӧдъяс кузя, аддзысьлім «Арт» да «Войвыв кодзув» журнал дасьтысьяскӧд, аттьӧалім велӧдысьясӧс миянкӧд уджалӧмысь, лыддим кывбуръяс, шмонитім-сералім чӧскыд пызан сайын. Луныс колис долыда. Да и ставнас семинарыс.

     Семинар бӧрын шыльӧдӧм-лӧсьӧдӧм кывбур-висьтъяс петасны «Арт» да коми газет-журнал лист бокъяс вылын, а кодлӧнкӧ, дерт, вочасӧн чукӧрмас выль небӧг. Сідзкӧ, аддзысьлытӧдз, дона лыддьысьысьяс! Энӧ вунӧдӧй, мый лыддьысьӧмыд озырмӧдӧ мортлысь лов, а комиӧн лыддьысьӧмыд – джудаммӧдӧ чужан кыв дінӧ муслунсӧ.