Выль воöн! Коми чолöмалöмъяс. 2:)

     Бара на пукта татчö öтуввезйысь выльöн аддзöм комиöн Выль воöн да Рöштвоöн чолöмалöмъяс. Выль воöн ставнытö! Выль шудöн!

2019 во донъялöм

     Кыдз и быд во, гижышта аслым мöдысь уна во мысьт лыддьöм вылö 2019 вося медбур лоöмторъяс.

     Мöвпыштi да, медся шудаöн ме ачымöс кылi буретш гижан уджкöд йитöдын. А муслун йылысь кывбуръяса медводдза ыджыд да зумыд подборка лои дзонь воыслы аслыспöлöс подулöн. Гижи ме кывбуръяссö тавося январ-февральö, козьналi Елена Васильевна Козловалы чужан лунас, во шöрнас гижöдъяссö йöзöдiсны "Войвыв кодзув" журнал лист бокъяс вылын, а октябр-ноябрö öткымын кывбур лои вуджöдöма роч кыв вылö. Шензьöданатор!

     Том йöз костын сиöм муслунлы лои гижöма весиг сьылан. Гожöм помын енбиа сьылысь Антон Куратов ладмöдiс зэв мича да мелi сьыланкыв сы кывъяс вылас. Оо, кутшöма ме сэк радлi. Том артист сэтшöм öдйö да сэтшöм бура артмöдiс сьыланкывсö, кодöс öнi ёртъяскöд да рöдвужкöд öтвылысь кывзам да быд пöрйö нимкодясям.

      А творчествокöд йитöдын и со кутшöм на дивöтор лои: нималана артист Анна Софронова сцена вывсянь лыддис "Енэж польдö..." кывбурöс, и кутас на пö спектакльын лыддьыны.

     Тавоыс нöшта торъялö и сiйöн, мый козьналiс мен вель уна выль ёртöс, сэтшöмъясöс, кодöс век окота аддзывны. Кодi лои збыльвыйö матыс. Ас мортыд öд абу и уна, мöвпыштны кö. Аттьö, мый меным мойвиис ёртъяс вылö. Аттьö, мый ёртöй воысь во содö. И аттьö, мый буретш найö ышöдöны унаторйö.

     Дивö, но воыс бара на козьналiс медводдзаысь вöчöмторъяс, шуам, митинг вылö ветлöм да крыша вывсянь карöн нимкодясьöм. Челядькöд да рöдвужкöд йитчöм лоöмторъяс ас кежысь лыддьöдлöм. Унатор на позяс казьтыштны, кызвынсö, дерт, шуи а. Синва вöлi жö, кыдз нö сытöг. Но чайта, 2020 воыс унаторйöн на нимкодьмöдас. Видза олан, локтысь во!

Мам лун водзӧ

Мам лун водзӧ корисны корсьны мамлы сиӧм кывбуръяс. Казьтышті, мый мыйсюрӧ гижлі школа кадӧ. Корси быдлаысь, и сюри сӧмын Кӧрткерӧсса лыддьысянинӧ ыстылӧм гижӧдысь. Бур, мый коркӧ бӧр менам киӧ воис. Пасйӧма, мый тан мен 15 ар. Кыдз гӧгӧрвои, ыстылі сэтчӧ бурджык гижӧдъясӧс, йӧзӧдлісны ӧтувъя сбрникын. И весиг медводдза кывбурӧй тан, и весиг быд кывбуртор улӧ пасйыссьӧма гижан во.

***
Зэв муса да зэв шань
Менам донук - мича ань.
Мед зэв шуда тэ век олан.
Тэ мен медся ёна колан.

МАМ
Медся муса, 
Медся мича,
Медся шань да рам.
Менам медшань,
Менам медбур,
Менам дона, мелі мам.

МАМОЧКА
Мама, мама, мамочка,
Милая моя!
Какая ты красивая,
Мамочка моя!
Какая ты весёлая,
Милая моя!
Ты такая добрая,
Мамочка моя!

МАМУКӦЙ
Мамуклӧн, доналӧн
Небыдик киясыс
Кутласны тӧжд дырйи.

Мамуклӧн, доналӧн
Лелькуйтан кывъясыс
Шонтасны лёк дырйи.

Мамуклӧн, доналӧн
Мелі, бур видзӧдлас
Кокньӧдас дой дырйи.

Мамуклӧн, доналӧн
Помасьтӧм радейтӧм
Некор мед оз бырлы.

Алёна Старцева

05.09.2019

***

Йӧктыссьӧ кӧ, йӧкты.
Сьывсьӧ? Сідзкӧ, сьыв!
Мыйта ликмас, ӧкты
Кыпыд сьыланкыв.

Шог кӧ суас – шогсьышт,
Синва петӧ – бӧрд.
Чӧвлуныслы воссьы.
Мортыд – абу кӧрт.

Енэжӧдзыс качай
Жугыль кадӧ тшуп:
Кымӧрӧдзыс качлы,
Чепыльт аслыд шуд.

Тӧд, мый тэнад, водзын –
Уна гажа лун.
Мойвиас на соддзӧн
Гумовтлыны юм.

Сунгысь вӧр-ва мичас,
Нинӧмысь эн пов.
Козьнав ловлы личӧд,
Нюмъялӧмӧн ов!

                       Алёна Старцева

04.09.2019

***
«Ен мед видзас биысь, ваысь, вӧрӧгысь,» –
Потан дорын мургӧ ыджыд мам.
Ичӧт сьӧлӧмыд мед кузя-нэмӧн тӧрӧдас
Вӧр-ва мичӧн нимкодясян сям.

Медым бӧрйӧм уджнад, веськыд сьыланнад
Йӧзлы лоан коланаӧн пыр.
Олӧмыслысь курыд кӧрсӧ кылан да,
Бурсӧ вӧчны кӧсйӧмыд оз быр.

Вежӧраӧн быдман, содтан мывкыдлун,
Сорасьлытӧг индан лёк да бур.
Чӧжан сӧмын шаньлун, чужтан кыпыдлун,
Некор бать-мамлысь он янӧд юр...

Кыдз пу потан дзурлик-дзурлик лайкъялӧ,
Ружӧктылӧ сэні узьысь морт.
Сійӧ кадас енкӧлаыс сайкалӧ:
Кагук йылысь панӧ мича мойд.
                                Алёна Старцева

03.09.2019

***

– Мамук, видзӧд, Кӧдзыд пӧльыс
Кышалӧма еджыд пась.
Тӧрыт тай нӧ гӧрда вӧлі,
Кыдзи висьталіс мен Вась.

– Тэ ӧд, пиук, тӧдан ачыд:
Йӧзӧ петны колӧ век
Сӧстӧм дӧрӧмӧн да гачӧн,
Идӧраӧн кывсян мед.

Со и пӧльыд тшӧтш жӧ вӧччӧ,
Медым радласны ныв-зон.
Видзӧд, челядь кытшын жӧдзӧ
Пашкыр тошка, мича, ён!

Тадзи шӧпкисны ас кежсьыс
Выль во водзӧ эня-пи.
Няйтчӧм паськӧмнытӧ вежны
Энӧ вунӧдӧй и ті!
                   Алёна Старцева

03.09.2019

***

А олӧм мунӧ вочасӧн,

Нем виччысьтӧг, нэм кузя.
Кӧть сувтан векджык водз асыв
Ли сёрӧдз нускан-узян.
Кӧть туй выв ньӧжйӧ тапсьӧдан
Ли котӧртӧмӧн пышъян.
Кӧть нылукъясӧс ваксьӧдан
Ли ачыд новлан чышъян.
Сэк ӧти мича асылӧ,
А гашкӧ, лунӧ, войӧ,
Кор важъя шудсӧ казьтылан
Ли нюкыртчӧмыд дойысь.
Дзик ӧти здук и ковмылӧ
Сы кадӧ тэныд, сідз ӧд?
Мед кыпыд лоас лов вылад,
Мед муслун дзирдыс сидзас
Сы видзӧдлассянь тэнадӧдз
И пальӧдас выль шонді.
А сійӧ качас енэжӧдз
И ставсӧ гӧгӧр шонтас.

                                           Алёна Старцева

01.09.2019

***
Сы лунӧ, кор сьӧлӧмӧй потіс

Да разаліс енэжас бобулӧн –
Пуксис вой.
Дзурс пемыдас восьлалі-чоті,
Эг сайӧдчы синваысь кобулӧ,
Эг кыв дой.

Сьӧд чӧв-лӧняс вуджӧр моз сылі
Да келалі улісӧ-вылісӧ –
Корси би.
Йӧз сёрнисӧ йӧлаӧн кылі,
А воча куш артмыліс ымӧстӧм:
«Кӧнӧсь ті?»

А найӧ пыр орччӧнӧсь вӧлӧм
И быдтӧмны дзоридзсӧ, мичасӧ
Морӧс тыр...
Ме талун нин кылышта сьӧлӧм
И дойсӧ, мый вочасӧн личалӧ

Вояс пыр.             

                                     Алёна Старцева         

Коми книга нимӧдӧм

     Таво меным бара на мойвиис пырӧдчыны Удораӧн котыртӧм "Коми книга" гажӧ. Коми гижӧда кыв Вашка да Мозын ю бокын олысьяс кыпыда нимӧдӧдӧны комын коймӧд во нин. Медшӧрыс та дырйи - Небӧг да Кыв. Коми кыв. 

     Удора менӧ быд волiгӧ нимкодьмӧдӧ. Мӧвпыштi да, олӧмӧс подулалӧлы куим медшӧр район: Кӧрткерӧс (мам чужанiн), Луздор (бать чужанiн) да Удора (аслас сибыдлуннас, шаньлуннас да бура вочаалӧмнас). Гажсӧ кывкӧрталiгас лои шуӧма, мый ставӧн, код мунiс ас кадӧ Коми книга пыр, век кежлӧ колис "удорачи". Сiдз и эм, чайта.

     Мыйӧн тавося гажыс менӧ шензьӧдiс? Асывсянь Веньдінын коми кывйӧ бузгысьӧмсянь рытын челядьӧн коми кывъя петкӧдчӧмӧдз. Збыль, Веньдінын струба дорын сёрни артмис сьӧлӧм вӧрзьӧдана. Библиотекаын уджалысьяс бура дасьтысьӧмаӧсь. Збыль быттьӧ струба васӧ юыштiгӧн пыр-пыр сӧстӧммин. Унджыкӧн гижысь да гӧсьтъяс пиысь висьтасисны комиӧн. И тӧданныд, мый казявсис? Вӧлiны, дерт, йӧз, код комисӧ эз гӧгӧрво, но комилуныс сэтшӧма нин пырӧма вираныс удорачилӧн, мый быдӧн  ставсӧ сюся кывзiс, нюмъялiс да пырӧдчис гажас. Сiдзкӧ, комиӧн нин асьнысӧ кылӧны. Та дырйи зэв забеднӧ лыддьыны юӧр, мый коми районъясын олысьяс, тшӧтш и Удорасаяс, ӧвсьӧны коми кывсӧ велӧдӧмысь. Тайӧ юрам некыдз оз йитчы, кор мӧвпала гаж дырйи шоныд аддзысьӧмъяс йылысь да ӧткодяла сыкӧд, мый кывсьӧ школаясын олӧм йылысь. Кыкнан боксянь мунӧ коми кывсӧ пӧдтӧмыс: власьт боксянь да йӧз боксянь (кор коми кывсӧ увтыртӧны школа администрация да бать-мам). Такӧд колӧ водзсасьны. Оз позь ньылыштны да водзӧ мунны, кыдз векджык ми и вӧчам. Колӧ гӧгӧрвоӧдны войтыр кыв коланлунсӧ, ӧд кыв бырӧдӧм бырӧдас и войтырсӧ.

      Вендинга бӧрын ми мӧдiм уджавны асшӧр площадкаяс вылӧ. Коми гижысь Елена Афанасьева, журналист Елена Туркина да ме воим Благоевоӧ гижысь челядь дорӧ. Уна во нин Коми книга гажкӧд ӧттшӧтш котыртсьӧ "Лыддьысян гаж" челядьлы литература фестиваль. Та пӧрйӧ медводз нуӧдсьӧ конкурс, кор ныв-зон асьныс гижӧны кывбур-висьт либӧ кутшӧмкӧ ногӧн донъялӧны коми авторъяслысь гижӧдъяссӧ. Ме таво тшӧтш уджалi жюриын. Гижысь ёртъяскӧд ӧтвылысь медводз чолӧмалiм вермысьясӧс, а сэсся нуӧдiм гаж вылӧ локтысьяслы Елена Афанасьевалӧн "Дуда платтьӧа" небӧг серти ворсӧм. Челядькӧд ӧтвылысь "ветлiм нюрӧ" да пӧпуттьӧ веськавлiм дiторъяс вылӧ, мед вочавидзны небӧг серти, гижны висьт юкӧнъяс серти ассьыным пом, вӧчны ас киӧн Дудаӧс да юавны авторлысь мыйкӧ гусятор. Нимкодь, мый Удора, Кӧрткерӧс, Кулӧмдiн да Луздор ӧтув восьлалӧны ӧти туйӧд: челядьлысь мӧвп-сям джудждӧдан туйӧд, гижан сям сӧвмӧдан туйӧд.

      А кор нин веськалi подворье уджӧ, ачымӧс кылi медся ыджыд мортнас. Медводдзаысь буретш меным, Алёна Старцевалы, кыдз гижысьлы, вӧлi дасьтӧма дзонь петкӧдчӧм. Вӧлӧм, быд сикт уличвывса гаж дыръя мыччис кутшӧмкӧ торъя гижысьлысь творчествосӧ. Менам кывбуръяс серти дасьтысьӧмаӧсь Солнечнӧй посёлокса олысьяс. Кыдз сӧмын эз гажӧдны: сьылiсны и йӧктӧдiсны, кывбуръястӧ лыддьӧдiсны, а нӧшта быд лыддьысьлы вичмӧдiсны козин. А мен кутшӧм долыд. Менсьым кывбуръясӧс лыддьӧдӧны да и козьналӧны ас вӧчӧм сикӧтшъяс. Радейтана сьылан на сьылiм, "Ме ю шӧрӧ пета..."-тӧ. Бордъя быттьӧ лолi, быд ногыс аттьӧалi дасьтысьысьястӧ. 

     Ёна воис сьӧлӧм вылӧ Важгортсаяслӧн площадкаыс. Дуда серти сы мындатор лӧсьӧдӧмаӧсь, да сэтшӧма старайтчӧмаӧсь, мый быдсӧ позьӧ босьтны уджӧ. Озыр материалӧн юрам сэтысь вешйи.

      Вит час рытӧ миянӧс виччысис гала-концерт. Шуа веськыда, Удора моз кыпыда некод оз дасьты-нуӧд концерттӧ. Куимысь веськавлi, и куимысь шензи. Кыдзкӧ тан ставыс "грандиознӧ" вӧчӧма-лӧсьӧдӧма. И бара жӧ ставыс йитчӧма гижӧда кывкӧд. Сьыланъяс вежсисны кывбур-висьтӧн, а медъёна сьӧлӧм вылӧ воис челядьлӧн петкӧдчӧм. Коми кывйӧн ворсiг найӧ сэтшӧма воссисны, мый ӧнi жӧ тайӧ петкӧдчӧмнас кӧ ветлыны быд сиктӧ, сэк, чайта, бытьӧн содас кывсӧ велӧдны окотитысьыс.

     Гажсӧ кывкӧрталiс чӧскыд пызан, кӧн быдӧн шуис ассьыс кыв Коми книга котыртӧм серти. Кызвыныс, дерт, ошкисны. Збыль ӧд ставлӧн сьӧлӧм мыськовтiс. Бытьӧн лои гаралӧма и гижан удж вылын тшупӧдын нуӧдӧм йылысь. Удора талун лоӧ подувнас гижан удж мыччӧдӧмлы, та вӧсна оз позь ляпкавны да петкӧдны йӧз водзӧ улын тшупӧда гижӧд. Колӧ асьтӧ быдтыны, гижан сямтӧ быд пӧрйӧ сӧвмӧдны. И сэк оз кус йӧзлӧн лыддьысьны окоталуныс да коми небӧгсӧ быд пӧрйӧ нимӧдӧмыс.

Видлі гижны сьыланкыв

***

Мый тэнӧ радейта, ог висьтав веськыда,
И, гашкӧ, чайтан тэ, мый ола веськодя,
Но мыйла кывъясыс, кор сьӧлӧм ыпъялӧ,
Ӧд ставнас енкӧлаыс меным тэ.
И надейтча, мый тэныд – сійӧ ме.
И надейтча, мый тэныд – сійӧ ме.

Ныв-зонъяс чукӧртчам ми векджык унаӧн,

Но ӧтув сёрнитіг тэ меным вунлан мӧй?
Ме тэнӧ ӧтнадтӧ син бӧжӧн кыйӧда
И весиг нюмъяла ме сӧмын тэн.
И надейтча, мый тэ – тшӧтш сӧмын мен.
И надейтча, мый тэ – тшӧтш сӧмын мен.

Ме аслам сьыланӧн тэн лолӧс восьтышта,

Мед сійӧс кылан да, ас лолад босьтыштан
И сьӧлӧм пессьӧмӧс, и гожся шоныдсӧ,
И вӧр-ва тіпкӧмсӧ, и локтысь лун.
И надейтча, мый сьыланӧй оз вун.
И надейтча, мый сьыланӧй оз вун.

Ме тэнӧ радейта став лолӧн-вывтырӧн

И сэк, кор шондіа, и сэк, кор кымӧра.
Тэ тайӧс казялан, ме чайта, вочасӧн,
И меысь шудаджык оз аддзысь сэк.
И надейтча, мый тадзи лоас век.
И надейтча, мый тэкӧд лоам век!
                                               Алёна Старцева

     Ёртӧй корис гижны муслун йылысь сьыланкыв. Со мый артмис. 

Казьтылӧмъяс

     Морт олӧмысь быд сикас кӧлуй вермӧ бӧр вайӧдлыны сыкӧд йитчӧм кадас. Шуам, паськӧм…

     Талун, важ керка дорысь жытник идралігӧн, ме вочасӧн сунгысьлі и ичӧтдырйӧ, и томулов кадӧ, - ставыс бара воис син водзӧ. Мамлысь юаси, а позяс-ӧ, мися, вывтырнам вуджны важдырас. Сӧмын пӧ казьтылӧмъясын...

     И индіс менсьым пузчужӧмъя кадся ковта, медводдзаӧс. Мамукӧй ачыс кылӧма. Ёна нин бонзьӧма, но видзчысьӧмӧн босьті да идралі, мед позяс на мӧдысь киам кутігмоз ичӧтдырйӧ волыны. 

     А тайӧ пасьсӧ Василей чожӧй медводдза удждон вылас ньӧбӧма. Ыджыд гӧрд кӧрт машина, кодӧн рулитны да мунны позьӧ, да тайӧ гӧрд пасьыс дона козинӧн лоины кагуклы дона мортсянь. Машинанас сэсся ставӧн, челядь, сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн ижъялім, жугавтӧдзыс, а пальтоыс мича на, и век на дона.

     Висьтасигас мам унаысь казьтыштіс сьӧкыда олӧмсӧ, кор лоис ёна ас киӧн паськӧмтӧ кыны-вурны. Но меным пӧ век вӧлі телепит, некор эз повзьӧд уджыд. Чужан лун вылӧ пӧ корасны рӧдвужыд да, рытывбыд да войбыд пӧ пукала, мед асъядорӧдз дасьтыны козин. Тайӧ платтьӧсӧ мен кыӧма, кор дышӧдӧма видзӧдны, мый лавкаысь ньӧбӧм юбкаӧй пыр усьӧ коскысь. Абу падмӧма - выліас ковта манераа содтӧма и зэв мича платтьӧ артмӧма. Школаӧ мунтӧдз пӧ збоитін.

      А челядьлӧн кӧ мыйкӧ новлігас киссьыны мӧдас, пыр жӧ дӧмлӧмаӧсь. Зэв уна дӧмаса гач сюрис да ёна и гигзим сы вылын. Ӧні татшӧмтӧ он нин пасьтӧд челядьыдлы.

     Бура уна збоитан паськӧм на сюрис, школа кадся. Йӧктыны клубӧ мыйӧн вӧлі котрала. Ёна и бӧрйыся - тайӧ оз лӧсяв, тайӧн рӧмпӧштанын ог кажитчы аслым… Верӧсӧй буретш миян дорӧ матыстчис, кор лӧз пась вӧлі идралам. Тайӧ пася пӧ вӧлін, кор ме тэнӧ кыйи)) Да, сідз и вӧлі. Ноябрӧ, чужан лунӧ, нывъёртъяскӧд мунім сиктса клубӧ, да содсӧ на кайигас кутшӧмкӧ зон меным шуӧ, мый медводдза ньӧжмыд йӧктӧмыс лоас миян ӧтувъя. Эз тай и соссьы. Корис, шамыртіс, а сэсся эз нин лэдзлы дінсьыс)) А пасьыд пӧ мен некор эз кажитчыв, шуӧ)) Но лоис радейтны, нылыс кӧ муса.

Лыддьысянінсянь юӧр

     Ме уна во нин уджала челядь небӧгаинын. Верма стӧча шуны, мый ода-кора тӧлысь век вӧлі «пӧсь» кадӧн краеведение юкӧнлы. Велӧдчан во помын челядь да бать-мам джаджъяс вылӧ бӧр вайӧны коми кыв кузя велӧдчан небӧгъяс да кывкудъяс. Коми кыв велӧдны окотитысьяслы ми век мунам воча, и лэдзам налы видзны кывкудъястӧ дыр кад чӧж, медтыкӧ, сӧмын, дзикӧдз эз вунӧдчыны да корсюрӧ висьтасисны ас йылысь, нюжӧдісны небӧг ваян кадсӧ.
      Мый позьӧ шуны таво серти? Ки вылӧ вӧлі босьтӧма ёна этша коми кыв кузя велӧдчан небӧг да кывкуд мукӧд во серти. Дерт, тайӧ серпасыс артмис сы вӧсна, мый этша карса школаын коли коми кыв велӧдӧмыс. Но мый нимкодьмӧдӧ? Найӧ, коді велӧдӧмаӧсь коми кывсӧ, локтӧны юалӧмъясӧн, позяс-ӧ пӧ мӧд во бара на дыр кежлӧ босьтлыны небӧгъяссӧ. А ӧти мам талун висьтасьӧ, ми пӧ ӧтнаным классын бӧрйим да велӧдім коми кыв, и мӧд во пӧ бара на бытьӧн кутам велӧдны. Ачыс роч, кагаыс роч, но кольӧм во заявление гижигӧн ньӧти абу майшасьӧма, мый индыны велӧднысӧ. Ӧні пӧ кагуклысь юася, кыдзи вуджӧдсьӧ сэтшӧм либӧ татшӧм кыв, и окотапырысь висьталас пӧ. 

      Бур, мый эм сэтшӧм велӧдчанінъяс, кӧн бать-мамлы сетісны позянлун бӧрйыны коми кыв велӧдӧм, а челядьлы сетісны позянлун велӧдны коми кывсӧ, эз мунны кызвынӧн бӧръян туйӧд.
      Краеведение юкӧнӧ котралысь челядь серти шуа, мый ставӧн век азыма пырӧдчӧны коми кывлы сиӧм быд сикас уджӧ. Буракӧ, сы вӧсна, мый тайӧ визьсӧ ми нуӧдам ворсӧм пыр. И унаӧн норасьӧмӧнмоз шуасны, а ме пӧ таво школаын коми кывтӧ ог велӧд, бать-мам пӧ эз бӧрйыны да. Татшӧм кывъяс бӧрын, ӧти-кӧ, шог, мый бать-мам тшӧкыда асьныс кусӧдӧны ныв-пилысь коми кыв дорас муслунсӧ, оз юавны медводз, а мый жӧ кӧсйӧ кагукыс, а мӧд-кӧ, сьӧлӧмӧй сьылӧ сыысь, мый кӧть тадз, быдӧн ас местаын, ас вынъяс пуктӧмӧн, кыдзкӧ вермам матыстны быдмысь войтырӧдз да версьӧ йӧзӧдз коми кыв дорӧ да Коми му дорӧ пыдди пуктӧмсӧ. Дона войтыр, ставыс миян киын!

Мишуклы 4 ар

     Мишуклы тыри 4 ар, и окота лои пасйыштны нюм петана висьталӧмъяссӧ да лоӧмторъяссӧ, торъя блокнотӧ чукӧртӧмаяссӧ. Унатор, чайта, пыр-пыр мунӧ, но мыйсюрӧ гижыштны удитӧдча.

***

Мишук батьыскӧд сёрнитӧны водӧм водзвылын:

- Кодлы аски водз сувтны, мед детсадйӧ мунны?

- Меным.

- Сідзкӧ, кодлы колӧ нин водны?

- Максимлы да Анялы.

***

Мишук мамыскӧд да чой-вокыскӧд мунӧны автобусӧн. Кылӧ гораа шуӧм: "Карл Маркс улича сувтланін". Мишук автобус тырӧн горӧдӧ:

- Макс, пет, тэнад сувтланіныд воис!

***

Мишук джодж тыр чача разӧдӧма. Мам корӧ:

- Мишук, колӧ чачатӧ уберитны.

- Меным некыдз. Найӧ унаӧнӧсь, а ме ӧтнам.

***

Мунам котырӧн гӧститны. 

- А кытчӧ ми мунам?

- Пӧч-пӧль дінӧ пывсьыны.

- Ура! Ме радейта пӧчӧс. Сылӧн век зэв уна сикас рок.

***

Мишук мамлысь юасьӧ:

- Мам, а тэ ичӧтнад висьталін "ня-ня-ня"? Ме тшӧтш.

***

Мишук - шань сьӧлӧма зон. Ӧтчыд унзільпырысь чеччӧ, висьтасьӧ:

- Аня горзіс: "Отсалӧй". А сэсся ӧдйӧ котӧртӧ чойыслӧн крӧвать дорӧ да горӧдӧ узьысь нывлы пель водзас:

- Аня, эн пов! Ме тэныд отсала!

***

Град вылын ноксям. Мишук ки тыр нидзув чукӧртіс, нимкодясьӧ, видзӧдалӧ гӧгӧрбок. Дінас лэбач пуксис. Мишук сылань син пӧвнас кыйкнитліс да водзӧ аслас нидзувъясӧн ноксьыны пондіс. Чери кыйысь, буди, быдмӧ.

***

Мамуклы тшӧкыда бур кывъяс Мишуксянь вичмӧны:

- Мам, а тэ меысь мичаджык вӧлӧмыд...

Сырник сёйигӧн зэв серьёзнӧя висьталӧ:

- Сырник - тайӧ сэтшӧм чӧскыдтор...

     Чужан лунӧн, пиукӧй. Быдмы шаньӧн, тӧлкаӧн, дзоньвидаӧн. Радейтам! 

Лямпиада-2019

     Лямпиада вылӧ старайтча веськавны быд пӧрйӧ. Со и таво мойвиис воӧдчыны чужанінӧ, Ыджыдвиддзӧ, буретш лызьӧн котралан гаж вылӧ. Пасйышта, кыдзи коли Лямпиада луныс буретш меным. Фотояс пуктала и, мед аддзана вӧлі.

     Пемыднас воим да, пырысь-пыр котӧртлі спортшкола йӧрӧ, лов вылын нимкодь, аскиа лунсӧ виччыся да. Андрей машинасӧ бура сувтӧдіс, вӧрзьыны рытӧдзыс оз позь, вывті уна кӧрт вӧв локтас, вешъян кӧ, оз и вичмы сэсся местаыд.

     Асывсяньыс пукси вурны лазъяс. Мамлӧн челядьыс быд во лямпанад котӧртӧны да, век выльмӧдам лазъяссӧ. Ӧні мамӧй эз удит пуксьыны вурсьыны, нокыс юр выв тыр да, меным индіс. Шӧралӧма нин вӧлі дӧрасӧ, сӧмын швиркйы, но дыркодь жӧ лои пукавны. Но нинӧм, аслым тай кажитчис уджӧй а))

     Мамӧй ань котырнас век колльӧдӧны мужичӧйясӧс лямпаӧн котӧртӧм водзын, бур туй сиӧны. Со и таво окотиті буретш на вылӧ веськӧдчыны. Лямапаӧн котӧртӧмыс, чайта, медся мичаторйыс тайӧ гаж дырсяыс. Петім гуляйтчыны куимӧн: ме, Андрей да Мишук. Гырысь челядьлӧн таво волӧмыс эз артмы, класснас буретш мунісны походӧ да мый да. Мый чуймӧдіс? Таво, кор лямпаӧн котралӧмысь позьӧ босьтны разряд, нуӧдсис ставыс стрӧгджыка. Инвентарь серти торкалӧмъясысь котӧртысьяслы тшӧктісны бӧрыньтчыны мӧд визьӧ. Но нинӧм, чайта, тадз и коліс, мед сэсся тӧдісны ставӧн да мӧд во торкавтӧг петісны.

     Котралӧм костас сцена вывсянь юргис мича сьылан, уна коми сьыланкыв сьӧлӧмӧс мыськовтӧдіс, йӧктышталі быдсӧн, а кор кылі "Милая Алёнушка" юргӧм, нӧшта и вашъявны куті. Вӧлӧм, дядя Георгий сьылӧ, меным, буди а))

     Ичӧт да ыджыд спортсменъясӧс кыйӧдіг, пыравлі и муса школаӧ. Менӧ сэтчӧ век кыскӧ видзӧдлыны школа помалысьяс фото вылӧ. Ми ӧд сэн унаӧн: чоя-вок, мамӧ классыскӧд, ёртъяс. 

     Чӧс туй вылӧ кежавлі, юква паньышті. Таво кельыдджыка видзӧдчыссис чӧс туйыс. Озырджык овлывлӧ. Да и чум таво эз вӧв. А быттьӧ окота зрелищностьсӧ содтыны, а не мӧдарӧ, мед оз сӧмын спорт гаж ло, но и этнография да культура юкӧн серти паськалыштіс, мичмыштіс.

     Удораын "Кытшъяс" дырйи буретш мӧд туйсӧ тальӧны: оз спортыс, а гажыс вывтыртӧ. И могыс котыртысьяслӧн, мед гажӧдчасны буретш удорачи. Сэн вылын тшупӧд вылын мунӧ литература боксянь удж - лыддьысьысьясӧс быдтӧм "Кытшъяс" дырйи тшӧтш бытьӧн. Ме сулалі Удораысь воӧм йӧзкӧд, найӧ "висисны" ас спортсмен понда да ас кежысь сёрнитісны, мӧд во пӧ тшӧтш котӧртам))

     Коркӧ кад меным вичмис чукӧртны котӧртысьяслысь нумеръяс. Тайӧ мен буретш эз и тырмы! Веськалі гырысь арлыда мужичӧйяс дорӧ. Найӧ воӧны да, ӧта-мӧдӧс ошкӧны, "дедушкаясӧн" нимтӧны, нюмъялӧны, пельпомас вартыштӧны, кутлӧны. Зэв ёна тайӧ воис сьӧлӧм вылӧ. Тані медся кыпыд вӧлі. Ачым быттьӧ котӧрті, сэтшӧм долыд аддзыны мудзӧм, но вашъялысь войтырӧс.

     Та бӧрын вичмӧдісны медальяс да козинъяс медбура котӧртысьяслы. А ме котӧрті гортӧ, мед мӧд во бара на воны гаж вылӧ. 

14.02.2019

***
Сы кадӧ ме нин дзикӧдз вунӧдлі, мый позьӧ
И вӧртас сайӧ пышйывлыны забор розьӧд,
И войтва тёпкӧм улӧ чиктыны выль лунлы,
И лэбачьяскӧд чолӧм шонді-мамлы нуны.

И весиг печенчаӧн лякӧссьӧм ныр-вомӧн,

Быд пӧрйӧ, кывны асьтӧ мичаӧн да томӧн…
Мен олӧмыслӧн йӧлӧгаыс лолам иніс,
Кор ассьым шудӧс тӧрыт шуи тэнад нимӧн.
                                             Алёна Старцева (14.02.2019)

09.02.2019

***

– Вай мӧдлапӧлас варччылам.

– Ме пола.

– Весиг мекӧд?

– Тэкӧд ог.

– Со видзӧд, этан йӧткыштчан,

А сэн нин берег матын.

– Ме верми! Вуджи! Аддзылін?!

– Пыр орччӧн вӧлі.

– Турді…

– Кутла лок.

– Ой, лӧсьыд! Гашкӧ, йӧктыштам?

– Дзонь олӧм. Тэкӧд. Татӧн.

                                Алёна Старцева (09.02.2019)

06.02.2019

***
Ме тэныд гижа: "Чолöм! Кыдзи олан?",
Мед панны кадсö личöдана сёрни.
А кöнкö пыдын йöршитчöма полöм,
Мый талунъясö кутны дзикöдз сёрми.

Но воча висьтасьöмыд важ моз мелi,
И тэнсьыд гöлöс ясыда сэсь кыла
Да эска – метöг öткöнсö он велав,
А аскиаыс ваяс: "Олан-вылан!"
                                       Алёна Старцева (06.02.2019)

05.02.2019

***
Кор видз выв дзоридз мыччин серамсорӧн
Да лабич вылын пукалыштны корин,
Сэк гӧгӧрвои: сьӧлӧм тэнӧ тӧдіс...
И кыдзкӧ ӧти здукӧн лэдзис сьӧдыс,
И кыдзкӧ ӧти здукӧн тыртіс шоныд.
Ме юасьлі, а вермӧ-ӧ сідз лоны,
Мый мортыс пыр-пыр лои медся матыс,
И йитӧдсӧ оз чышкы весиг кадыс,
И йитӧдсӧ оз орӧд весиг туйыс?
А тэрыб тӧвру юалӧмӧс нуис
И ылі муын ветлӧ мӧвпнас тайӧн,
Мед вочакывсӧ ачыд коркӧ ваян.
                            Алёна Старцева (05.02.2019)

05.01.2019

***
Тэ локтін, сідзкӧ, ставыс лоас бур.
А тӧдан, кильчӧ помад кыптысь тола
Ме воысь-воӧ разӧднысӧ волі,
Мед корсьны, кольӧм здукным оз-ӧ сюр.

И ӧні, топыд сывъяд, чужис вын,
Мый верма сывдны ӧтпырйӧ став лымсӧ.
Но нем ог шу, а ловтӧ сӧмын кывза,
Ӧд тайӧ здукас тӧрӧ олӧм джын.
                                          Алёна Старцева (05.01.2019)

Кольӧм волы кывкӧртӧдъяс

     Воыс помасис, а сідзкӧ, воис кад вӧчны аслыспӧлӧс кывкӧртӧдъяс: мый лои вӧчӧма, мый вылын колӧ на ёна уджавны.

     Татчӧ гижтӧдз медводз пасйышталі кабала вылӧ, и казялі, мый ёнасӧ нинӧм и висьтавны. Казьтывсьӧ, 2017 восӧ сигӧртігӧн выльторйыс вӧлі чукйӧн, а тайӧ воыс сӧмын помасьлытӧм удж вайис. Мыйсюрӧ весиг эштӧднысӧ эг и слӧймы, чут сӧмын пукті выль воас вуджтӧдз. Ог тӧд, мыйла тадз артмӧ, гашкӧ, ачым вывті уна ас вылӧ босьта да. Колӧ на велӧдчыны грамотнӧя юклыны вынъяс.

     А мый ас серти? Пинь вӧчи. Коліс нин да)) Медводдзаысь лыддьысьысьяскӧд аддзысьлӧм национальнӧй библиотекаын уджалысьяс котыртлісны. Сьӧлӧм бурмытӧдз висьтаси. Буракӧ, пӧттӧдз сёрниыс эз и тырмы мудзӧм декабрас. Кывзысьяс шоныда вочаалісны. Кыйи ачымӧс корсюрӧ ошйысьыштӧм вылын. Тавонас ме унаысь ас сайысь казялі ышнясьӧмсӧ. Буракӧ, сійӧ век меын вӧлі, а таво аслым тыдовтчис)) И буракӧ, колӧ корсюрӧ ачымӧс кутыштны.

      Кывбур гижӧмысь бӧръя воясӧ эновтчылі, а таво вочасӧн бӧр гижан уджӧ босьтчи. Дерт, эг на тырвыйӧ. Но мыйсюрӧ петаліс нин том йӧзлӧн "Ы" журнал лист бок вылын, блогӧ тшӧтш пуктылі выль кывбуръяс. Окоталуныс эм гижнысӧ, а пукся да, падмӧдӧ мыйкӧ. Ёна на колӧ вежӧрӧс сӧвмӧдны, лолӧс уджӧдны, мед збыльвыйӧ поэзия артмас.

     А тӧданныд, мый сьӧлӧм личӧднас лои? Тавося гожӧмыс. Отпускӧс ставнас сиктын, чужанінын коллялі. И сэтшӧм ыджыд вын мен тайӧ сетіс. Тулысын Москваӧ ветлӧм (гижлі нин блогӧ) да тавося гожӧмыс лоины меным таво вылас медшуда кадколастӧн. Вот сэки ме тырвыйӧ олі! И вӧлі збыльысь шуда! Москваыс крепыдджыка быттьӧ ӧтувтіс миянлысь ичӧт котырнымӧс, а сиктын ме быттьӧ бӧр волі челядьдырӧ. И да, ме таво гожӧм медводдзаысь вуджалі ю. Эг и повзьы ёна, кӧть и кылӧдіс)) А кутшӧм мӧдлапӧлас сёй гураныс - ставнас мавтчи. Вот и бур! Удайтчис и походӧ ыджыд котырнаным ветлыны, батьӧ кулӧмсянь эгӧ нин ветлӧй тадзтӧ. Полинакӧд воййыв чукӧртігӧн сёрнитам: "А гашкӧ, гортсаястӧ походӧ нуӧдлам?" А оз пӧ ӧд мунны, Полина шуӧ. Гортӧ локтім, вӧзйим, и быттьӧ тайӧ и абу тырмӧма ставӧнлы. Пырысь-пыр заводитім чукӧртчыны, сёянсӧ, дерт, быттьӧ вежон кежлӧ мӧдам, сы мыйта босьтім. Удитім чери кыйыштны, ворсыштны, а сэсся зэрмис, гымалӧмсорӧн. Но весиг тайӧ зэрыс шуда вӧлі. Ваня воккӧд мотикӧн тюрам, зэр войтыс чужӧмӧс парсалӧ, а лолӧй сьыыыылӧ. Черитӧ кыйны Андрей верӧскӧд сэсся некымынысь на ветлім, заптім тӧв кежлӧ нур. Дерт, и уджыс сюрыштіс сиктад: турун пуктӧм да ёг весалӧм. Но тайӧ ӧмӧй падмӧдӧ? Тэ и уджсӧ вӧчан радпырысь, кор орччӧн матысса йӧз.

      И таво гожӧмыс жӧ вайис бобула мичсӧ. Та мыйта бобувсӧ батьӧ кулӧмсянь эг нин аддзыв. Полинакӧд ветлім велосипедъясӧн юланьӧ, а туй ӧтар-мӧдарас бобулыс - сыыыыы мыйта. Оз повны ньӧти, тэ вылӧ пуксьӧны. Полина вылын ӧтпырйӧ куимӧн пукалісны. А мичаӧсь да! Чайта, тадзи батьӧй помтӧм шогнымӧс сигӧртіс. Кулан вонас тшӧтш бобулыс помтӧм-дортӧм вӧлі. Кладбище вылӧ муніг-локтігӧн пыр орччӧн лэбалісны. А сэсся та мыйтасӧ эг нин аддзыв. Шог пиас вӧйи. Ӧтнам коля да, синваӧй помтӧг тюрӧ, омлявтӧдз кӧ бӧрдны заводита, батьӧй пыр и дугӧдас: век сійӧ здукас мыйкӧ лоас: джоджӧ мыйкӧ усяс, кодкӧ пырысь лоас. Йӧз водзӧ шогджык кывбурӧн петігӧн бара синва тюрас, эг дзонь олӧмӧн ов. А тайӧ гожӧмыс быттьӧ вайис личӧд. Дерт, шогыс оз быр, и батьным оз кут миянлы тырмыны. Карӧ лэччигӧн машинаӧ сӧлан да, кӧть тэн кымын арӧс, батьӧ нырӧдыд чепыльтас, бур туй татшӧм ногӧн сиас и радейтӧмсӧ висьталас. Кывнад ӧд коми йӧзлӧн абу велалӧма радейтӧмсӧ висьтавнысӧ. А збыльвыйӧсӧ сійӧ быдлаын петӧ: школаысь воа, а бать чойгорув лэччӧ велосипедӧн. Сувтыштлас быть, ӧттор-мӧдтор шуыштам и водзӧ мунам. Либӧ кузь рытъясӧ пуксьӧдас тэнӧ орччӧн и варгам. Ёнджыкасӧ сійӧ висьтасьӧ. Абу ӧмӧй тані радейтӧмыс? Тані!

     А мый лои вӧчтӧм? Мам уджысь дзик эновтчи. Максим зонпосни кадӧ вуджис, менӧ тушанас пайис нин. Таӧдз велӧдчӧмыд бура сетчис, гортса уджнад сӧмын медводдза кык восӧ ӧтлаын пукалім, а ӧні юалан сӧмын: "Вӧчин? Артмис?" Да пӧ. А юрыс уджалӧ да, школаад велӧдчис бура. Тавосянь, вӧлӧм, бара лоӧ контролируйтны. Трияс петісны англи кывйысь да весиг труд урокысь. Гортса уджъяссӧ пӧ оз век вӧч, дышӧдчӧ. Аня искусство гимназияӧ вуджис да, медводз, азыма босьтчис велӧдчыны, а во помланьыс тшӧтш лэччысис, триыс унакодь петіс. Буракӧ, оз тырмы бать-мамлӧн дӧзьӧрыс. Ковмас асьнымӧс медводз киӧ босьтны, мед ныв-пиӧс бура видзӧдны.

     А ассьым гижӧдӧс сигӧрта юӧрӧн, мый карса администрациясянь коми кывсӧ видзӧмысь да зонпосни пиын сӧвмӧдӧмысь вичмис аттьӧалӧм. 

     Аттьӧ кольӧм воыслы! Аттьӧ, мый ставӧн выль воас вуджим дзоньвидзаӧсь.